De bestrijding van de sterk toegenomen dakloosheid vereist een structureel andere aanpak dan tot nu toe. Dat staat in het advies ‘Herstel begint met een huis. Dakloosheid voorkomen en verminderen’ van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS).
Het laatste decennium is het aantal daklozen in Nederland ruim verdubbeld van 17.800 in 2009 naar 39.300 in 2018. Naast persoonlijk leed brengt dat ook grote maatschappelijke gevolgen met zich mee. Dit wordt in de huidige coronacrisis eens te meer duidelijk. Wie geen huis heeft wordt eerder ziek, en vormt daarmee ook een risico voor anderen.
Herwaardering recht op huisvesting
In zijn advies van 20 april pleit de Raad voor Volksgezondheid van Samenleving voor een herwaardering van het recht op huisvesting. Het hebben of behouden van een eigen woonplek zou bij iedere hulpvraag van een dakloze, of iemand die dat dreigt te worden, de norm moeten zijn. Niet omdat daarmee alle problemen meteen zijn opgelost, maar omdat ‘een plek om te wonen’ een duidelijk startpunt voor verdere ondersteuning, begeleiding en/of zorg biedt.
Heel divers
In zijn advies onderscheidt de Raad vier routes waarlangs mensen dakloos kunnen raken: geen onderdak na een ingrijpende gebeurtenis (zoals een relatiebreuk of verlies van een baan), vertrek uit onder andere een justitiële of GGZ- instelling, huisuitzetting of remigratie. De groep daklozen is in de loop der tijd steeds diverser geworden. Ongeacht leeftijd of afkomst hebben alle daklozen te maken met een lange periode van bestaansonzekerheid. Hierdoor kunnen zij in processen van sociale uitsluiting terecht komen, waarvan dakloosheid een extreme vorm is.
Omgekeerd effect
Huidige regels en procedures die bedoeld zijn om individuen én de samenleving tegen sociale uitsluiting te beschermen, veroorzaken regelmatig het omgekeerde effect: ze duwen mensen in een kwetsbare positie verder naar de rand van de samenleving. Dit komt relatief vaak voor bij kwetsbare jongeren en bij mensen met een migratieachtergrond. Daarom is de stijging in dakloosheid onder deze groepen het grootst.
Actieagenda
De Raad presenteert in zijn advies een actieagenda om dakloosheid te voorkomen en verminderen. Zo pleit de RVS onder meer voor het afschaffen van de zelfredzaamheidscriteria: iemand die dakloos is, is per definitie niet meer zelfredzaam. Dreigende dakloosheid moet dan ook primair gezien worden als een hulpvraag. Ook pleit de Raad voor betere samenwerking en kennisuitwisseling over risicofactoren voor dakloosheid op wijkniveau, met als doel vroege signalering van bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting. Verder moet de nationale politiek de regie nemen in het creëren van een bufferzone aan de onderkant van de woningmarkt.