Dakloosheid is ook woonprobleem

15 oktober 2021

Zondag 10 oktober was het Werelddaklozendag. In Nederland is het aantal daklozen de laatste 10 jaar flink gestegen. De laatste cijfers van het CBS (2020) gaan uit van 36.000 daklozen.

Persoon in slaapzak slaapt buiten
Getty Images

Dit is echter een forse onderschatting van het werkelijke aantal. Ongedocumenteerden en kinderen tellen niet mee in de CBS-cijfers. Ook mensen die onder permanente dreiging van dakloosheid leven zie je niet in de cijfers terug. 

Huisvestingsprobleem

Er zijn inmiddels de nodige actieprogramma’s opgezet om dak- en thuisloosheid terug te dringen.  Dakloosheid wordt in Nederland vooral als zorgprobleem gezien, niet vooral als huisvestingsprobleem. Dakloosheid is op Rijksniveau geplaatst onder het ministerie van VWS en in gemeenten onder zorg. Dakloosheid is echter een schending van het recht op behoorlijke huisvesting en daarom primair een huisvestingsprobleem. In het woonbeleid, zowel bij het ministerie van BZK als bij gemeentelijke woonafdelingen, zou daar meer aandacht voor moeten zijn.

Tekort aan betaalbare huurwoningen knelpunt

Dat huisvesting de eerste stap naar een oplossing is, zien we bijvoorbeeld aan de ‘Housing First’ aanpak. Die aanpak houdt in dat mensen die dak- of thuisloos zijn vanuit een eigen woning hun leven weer vorm kunnen geven. De onzekere periode van opvang en tijdelijke woonplekken moet zo kort mogelijk zijn. Dit heeft een gunstig effect op het herstel van mensen. Ze geven zelf aan dat een eigen woning hen de rust geeft om andere problemen aan te pakken. In diverse gemeenten in Nederland wordt deze aanpak al succesvol ingezet. Maar het grote knelpunt op dit moment is het grote tekort aan betaalbare woningen. Daardoor kunnen er via ‘Housing First’ veel minder mensen geholpen worden dan nodig is. Meer betaalbare huurwoningen zijn dan ook hard nodig.

Betaalbare huizen voor jongeren nodig

Een groep waar ook duidelijk is dat wonen en zorg beide een belangrijke rol spelen bij het voorkomen en oplossen van dakloosheid, zijn jongeren in de jeugdhulp. In principe stopt die hulp als een jongere 18 wordt. Ze zijn dan ‘volwassen’ en worden geacht om zelfstandig hun leven op te pakken, waaronder ook zelfstandig wonen. Hier zijn ze vaak nog niet klaar voor en het gaan dan ook regelmatig mis. Zonder vangnet zelfstandig wonen is ontzettend lastig. Als je überhaupt al een betaalbare woning kunt vinden. Jongeren komen daarbij alleen in aanmerking voor huurtoeslag voor woningen met een huur tot € 442,46. En die zijn er nauwelijks. De Woonbond pleit daarom voor het aanpassen van de huurtoeslagregels voor jongeren tussen 18 en 23. Die moeten hetzelfde zijn als de regels voor mensen ouder dan 23. Daarnaast zou de jeugdhulp verlengd moeten worden tot 23 jaar als dat nodig is. En er moeten meer woonvormen voor jongeren komen waarbij ze begeleid worden bij het zelfstandig leren wonen.

Huisuitzetting lost niets op

Door huisuitzettingen te voorkomen pak je het probleem van dakloosheid bij de wortel aan: mensen komen niet op straat te staan. Vorig jaar maakte de minister vanwege de coronapandemie afspraken met verhuurders om huisuitzettingen zoveel mogelijk te voorkomen. Alleen in uitzonderlijke gevallen was het toegestaan. Die afspraak zou blijvend moeten gelden. Zeker als het gaat om betaalproblemen: die moeten in een zo vroeg mogelijk stadium worden opgelost, zodat huisuitzetting niet nodig is. Een huisuitzetting lost namelijk niets op, integendeel, de problemen voor de bewoner worden alleen maar groter. En ook de maatschappij kost het extra geld in de vorm van opvang en hulpverlening.

Kostendelersnorm moet van tafel

Een van de grote knelpunten bij het voorkomen en oplossen van dakloosheid, is het bestaan van de kostendelersnorm. Dat is een regeling die ervoor zorgt dat uitkeringsgerechtigden die met andere volwassenen (vanaf 21 jaar) in één huis wonen, worden gekort op hun uitkering. Een van de effecten van die kostendelersnorm is dat jongeren het huis uit moeten als ze 21 worden. Door het gebrek aan voor hen betaalbare woningen worden ze dakloos. Ook weerhoudt het mensen ervan om familie of vrienden in huis te nemen, ook al hebben ze daar wel de ruimte voor. Gezien het grote woningtekort en omdat we willen dat iedereen een dak boven zijn hoofd heeft, is het echt nodig dat woningdelen gestimuleerd wordt en dus dat regelgeving die dat belemmert, van tafel gaat.